Το δικαίωμα στη διαδήλωση στην Ελλάδα: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Το δικαίωμα στη διαδήλωση είναι μια από τις βασικές εκφράσεις της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα της δημοκρατίας. Στην Ελλάδα, το δικαίωμα αυτό είναι κατοχυρωμένο στο Σύνταγμα και διέπεται από συγκεκριμένες νομοθετικές διατάξεις που καθορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή συγκεντρώσεων και πορειών.

Σε αυτό το άρθρο, θα αναλύσουμε:

• Τι προβλέπει το Σύνταγμα και η νομοθεσία
• Ποιοι είναι οι περιορισμοί και οι υποχρεώσεις των διαδηλωτών
• Τι ισχύει για τις απαγορεύσεις και τις κυρώσεις
• Πώς διαμορφώνεται το νομικό πλαίσιο σε σύγκριση με άλλες χώρες

Το συνταγματικό δικαίωμα στη διαδήλωση

Το δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης και διαδήλωσης κατοχυρώνεται στο Άρθρο 11 του Ελληνικού Συντάγματος, το οποίο αναφέρει:

• Παράγραφος 1: "Οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα."
• Παράγραφος 2: "Μόνο σε δημόσιους υπαίθριους χώρους μπορεί να απαγορευθεί η συνάθροιση με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια."

Αυτό σημαίνει ότι κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να διαδηλώνει, αρκεί η διαδήλωση να είναι ειρηνική και να μην παραβιάζει τη δημόσια τάξη ή την ασφάλεια.

Ο νόμος 4703/2020 για τις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις

Το 2020 ψηφίστηκε ο νόμος 4703/2020, ο οποίος ρυθμίζει τους όρους διεξαγωγής δημόσιων συναθροίσεων.

Βασικά σημεία του νόμου:

Υποχρέωση ενημέρωσης των αρχών: Οι διοργανωτές μιας διαδήλωσης πρέπει να ενημερώνουν την Αστυνομία ή το Λιμενικό εκ των προτέρων.
Ορισμός υπευθύνου διαδήλωσης: Ορίζεται ένα άτομο που συνεργάζεται με τις αρχές και εξασφαλίζει την τήρηση των κανόνων.
Διάλυση παράνομων συγκεντρώσεων: Οι αρχές μπορούν να απαγορεύσουν ή να διαλύσουν μια διαδήλωση αν απειλεί τη δημόσια τάξη.
Χρήση αστυνομικών μέτρων: Επιτρέπεται η χρήση μέτρων για τη διαχείριση πλήθους, όπως αποκλεισμοί δρόμων και ελεγχόμενη πρόσβαση.

Ο νόμος αυτός επικρίθηκε έντονα από οργανώσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς θεωρήθηκε ότι περιορίζει το δικαίωμα στη διαδήλωση μέσω αυστηρών όρων.

Περιορισμοί και Απαγορεύσεις στις Διαδηλώσεις

Παρόλο που το δικαίωμα στη διαδήλωση είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο, μπορεί να περιοριστεί σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως:

• Απειλή κατά της δημόσιας ασφάλειας
• Κυκλοφοριακή συμφόρηση και σοβαρή διατάραξη της οικονομικής ζωής
• Διαδηλώσεις που στρέφονται εναντίον του δημοκρατικού πολιτεύματος

Οι απαγορεύσεις επιβάλλονται συνήθως για λόγους προστασίας των πολιτών, αλλά δεν πρέπει να καταστρατηγούν το δικαίωμα στη διαμαρτυρία.

Τι συμβαίνει σε περίπτωση παραβίασης του νόμου;

Οι διαδηλωτές που δεν συμμορφώνονται με τις υποδείξεις των αρχών ή συμμετέχουν σε μη αδειοδοτημένες συναθροίσεις μπορεί να αντιμετωπίσουν:

• Πρόστιμα
• Σύλληψη για παρακώλυση συγκοινωνιών ή καταστροφές
• Κατηγορίες για αντίσταση κατά της αρχής

Ωστόσο, κάθε κατασταλτικό μέτρο πρέπει να είναι αναλογικό και σύμφωνο με τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Δικαίωμα στη διαδήλωση σε άλλες χώρες

Η Ελλάδα ακολουθεί μια ενδιάμεση προσέγγιση μεταξύ των χωρών με αυστηρούς περιορισμούς και εκείνων με πιο ελεύθερο καθεστώς διαδηλώσεων.

Γερμανία:

Οι διαδηλώσεις επιτρέπονται, αλλά απαιτείται ειδοποίηση των αρχών 48 ώρες πριν.

ΗΠΑ:

Το δικαίωμα στη διαδήλωση προστατεύεται από το Πρώτο Τροποποίημα, αλλά οι πόλεις μπορούν να θέτουν περιορισμούς σε δημόσιους χώρους.

Γαλλία:

Οι διαδηλώσεις πρέπει να δηλώνονται τουλάχιστον 3 ημέρες πριν στις τοπικές αρχές.

Συγκριτικά, η Ελλάδα έχει αυστηρότερο πλαίσιο από τις ΗΠΑ, αλλά χαλαρότερο από χώρες όπως η Τουρκία, όπου οι διαδηλώσεις συχνά καταστέλλονται.

Το δικαίωμα στη διαδήλωση είναι βασικό, αλλά με όρους

Το δικαίωμα στη διαδήλωση στην Ελλάδα είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο, αλλά υπόκειται σε περιορισμούς που σχετίζονται με τη δημόσια τάξη και ασφάλεια.

Οι πολίτες μπορούν να διαδηλώνουν ειρηνικά, αλλά πρέπει να ακολουθούν τις διαδικασίες που ορίζει ο νόμος 4703/2020.
Οι αρχές έχουν το δικαίωμα να απαγορεύσουν ή να περιορίσουν μια διαδήλωση, αλλά δεν επιτρέπεται η κατάχρηση αστυνομικής βίας.
Η ισορροπία μεταξύ ελευθερίας και δημόσιας τάξης είναι πάντα ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα και εξαρτάται από τον τρόπο εφαρμογής του νόμου.